Bitcoin is een digitale munt. De afkorting van deze virtuele valuta is BTC. Bitcoin is een crypto coin en géén fysiek geld met munten en biljetten. Deze munteenheid werkt op basis van cryptografie ofwel encryptie. Dat is een techniek voor het versleutelen van codes. Alleen de ontvanger kan die ontcijferen, vanzelfsprekend geautomatiseerd. Bij deze cryptomunt heeft de blockchain, een ingenieuze digitale database, een wezenlijke rol.
Bitcoin is ontstaan in 2008. De eerste transactie ermee was in 2009. Wie dit revolutionaire geldsysteem bedacht heeft, is onbekend. De persoon of personen hebben hun uitleg, bedoelingen en ideeën over Bitcoin namelijk beschreven onder een pseudoniem. Ze hebben er daarmee wel een naam aan gegeven: Satoshi Nakamoto. Op 31 oktober 2008 verscheen onder dit pseudoniem het whitepaper ‘Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System’.
Het whitepaper is de blauwdruk van Bitcoin. Als systeem, zijnde een soort merknaam, schrijf je dat met een hoofdletter. Gaat het over de munteenheid, een betaling hierin of bijvoorbeeld om een bedrag? Dan schrijf je bitcoin met een kleine letter. Deze virtuele coin heeft een aantal essentiële kenmerken, zoals ook te lezen is in het whitepaper. Voorbeelden hiervan zijn:
- Er is geen enkele instantie die deze munteenheid centraal uitgeeft.
- Bitcoin is van en voor iedereen, wereldwijd, en kent letterlijk geen (lands)grenzen.
- Transacties kunnen plaatsvinden zonder tussenkomst van een bank; rechtstreeks van en naar iedereen.
P2P: iedereen gelijk in dit crypto geldsysteem
Het gegeven dat voor transacties geen enkele derde partij nodig is zoals een (centrale) bank of andere financiële instelling, heeft een naam: Peer-to-peer (P2P). In het Engels betekent ‘peer’ ‘gelijke’: vandaar de term. Binnen dit nog steeds nieuwe geldsysteem is elk afzonderlijke persoon ter wereld, waar dan ook, immers volledig gelijkwaardig aan ieder ander individu. Niemand is de baas. Geen persoon, instantie of overheid. En de munt is ook door niemand te censureren.
Bitcoin komt niet zomaar uit het niets. Satoshi Nakamoto bedacht en ontwierp het met als belangrijke aanleiding de wereldwijde economische crisis in 2008. Daarin speelde het bankwezen een dubieuze rol. Dit leidde tot wantrouwen jegens het bestaande, gecentraliseerde financiële stelsel. Bovendien was internet in het eerste decennium van de jaren 2000 natuurlijk al een bron voor verdere digitale innovatie; óók voor betalen, sparen, investeren en het bewaren van geld.
Intussen bestaat Bitcoin al lang officieel, onafhankelijk van het huidige financiële stelsel. Wel is er de nuance dat de wetgeving van overheden nog altijd een grote rol speelt, en kan spelen, bij de verdere ontwikkeling en wereldwijde adoptie van BTC. Dat kan ten nadele zijn ervan, ten gunste ervan of beide. In sommige landen met een zwak financieel systeem is betalen met bitcoin overigens al een breed toegepaste standaard, hetgeen iets zegt over de potentie.
Hoe werkt Bitcoin?
De komende jaren of decennia wijzen uit welk aandeel Bitcoin krijgt binnen het monetaire systeem. Of wie weet wordt het wel (een deel van) de vervanging van het huidige systeem. In de vorm van oppotmiddel (store of value, sparen met bescherming tegen inflatie) zoals nu al het geval is en/of in de functie van breed geaccepteerd betaalmiddel. Hetzelfde geldt voor andere cryptomunten – de alt coins – die in grote lijnen volgens dezelfde principes werken. Bitcoin is echter de eerste en de grootste crypto coin, met de hoogste waarde en hoogste market cap (de prijs van 1 BTC keer de voorraad aan bitcoins). Zie ook: de huidige koers van Bitcoin.
Hoe dan ook is het goed te weten: hoe werkt het Bitcoin geldsysteem? In het antwoord onderscheiden we enerzijds hoe het systeem van bitcoin kopen, verkopen en ermee betalen werkt en anderzijds hoe deze virtuele valuta technisch in elkaar zit. We beginnen met het laatste.
De techniek
Het transactiesysteem van Bitcoin werkt, zoals gezegd, op basis van encryptie. BTC wordt een cryptomunt genoemd omdat bitcoins ontstaan door het oplossen van zeer ingewikkelde wiskundige puzzels. Het zijn vanzelfsprekend computers die dit moeten doen. En het zijn vanzelfsprekend mensen die dit moet aansturen. In dit geval noemen we hen ‘miners’. In principe kan iedereen bitcoin minen – in het Nederlands zou je gewoon zeggen ‘mijnen’. Maar je hebt er wel een zéér krachtige computer voor nodig met benodigde randapparatuur. Zomaar even wat bitcoins minen met je gewone laptop, dat gaat niet.
Miners delven telkens een nieuw block, een soort kasboek als (een nooit meer aan te passen) onderdeel van de blockchain. Deze blockchain wordt beheerd door een wereldwijd netwerk aan digitale knooppunten, de zogeheten nodes. Via deze pc’s vindt op decentrale wijze controle plaats op elke transactie. Elke block binnen de blockchain bevat informatie over het vorige block, en elke node heeft van dit alles een kopie. Daarmee hebben alle nodes – enkel en alleen gezamenlijk – het volledige toezicht, zonder afzonderlijk fraude te kunnen plegen.
Elk nieuw block (of blok) bevat uiteindelijk een x-aantal bitcoins. In het begin waren dat 50 stuks BTC, maar dat aantal bitcoins per block halveert, sinds het ontstaan, elke (ongeveer) vier jaar. Dat heeft te maken met de zogeheten halving: daarover verderop méér. Binnen dit virtuele muntsysteem is elk nieuw block bovendien een aanvulling op de algehele beveiliging ervan.
Miners krijgen voor elk nieuw block dat ze met de rekenkracht van hun geavanceerde computers vinden, een beloning. Die beloning noemen we de block reward. Dit gebeurt op basis van Proof of Work. Daarbij bewijst een partij dat deze een bepaalde hoeveelheid rekenkracht heeft gestoken in een transactie binnen de cryptografische blockchain.
Blocks
De block beloning bestaat ten eerste uit de block subsidy: het aantal BTC dat de miner op dat moment in het block brengt. Van 2009 tot 2012 was dat nog het genoemde aantal van 50. De block reward bestaat verder uit transactiekosten betaald door degenen die, door bitcoin te kopen of verkopen, hun transacties laten opnemen in dat block. Zoals aangegeven neemt de omvang van de block subsidy af per (zo goed als) elke vier jaar. De beloning in de vorm van de transactiekosten nemen daarmee na de komende halvings verhoudingsgewijs toe.
Het allereerste block werd op 3 januari 2009 gepubliceerd. Dat was het Genesis block waarin Satoshi Nakamoto bovendien een boodschap opnam met een kritische verwijzing naar de bankencrisis van 2008. Op 9 januari 2009 ontstond het tweede block, het eerste ‘echte’ block. Sindsdien delven miners ongeveer om de tien minuten een nieuw block met ruimte voor een x-aantal bitcoins.
Het totaal aantal bitcoins zal oplopen naar 21 miljoen. Om precies te zijn is in de broncode vastgelegd dat dit zal gaan om 2.099.999.997.690.000 sats. Aangezien 1 sat = 0,00000001 BTC (zie ook bitcoin omrekenen naar sats en omgekeerd), staat dit nagenoeg gelijk aan 21.000.000 BTC.
Méér zullen het er ook nooit kunnen worden, zodat sprake is van een schaars goed. Dat is normaliter een voorwaarde voor een goed functionerend geldsysteem.
Wat is Bitcoin halving?
Alle 21 miljoen bitcoins zullen door mining ontstaan in 33 periodes van vier jaar. Hiermee komen we bij de uitleg van het begrip halving binnen het Bitcoin systeem. Sinds 2009 komt in elke nieuwe cyclus van 4 jaar (met de eerste periode die liep van 2009 tot 2012) de helft van het nog overgebleven aantal bitcoins in omloop. In de eerste cyclus ging dat dus nog om de helft van alle 21 miljoen destijds nog beschikbare bitcoins. Ofwel om een totaal van 10,5 miljoen eenheden BTC. In de tweede periode tot 2016 ging het om de helft dáárvan – 5,25 miljoen – en in de derde periode tot 2020 ging het logischerwijs om 2,625 miljoen van deze coins.
Inmiddels zijn we beland in de halving periode tot aan 2024. De allerlaatste paar bitcoins zullen overigens pas het levenslicht zien in 2140. Al lang vóór die tijd is echter het overgrote deel al gedolven. Op het moment van schrijven, in 2021, zijn er al een kleine 20 miljoen bitcoins ‘boven de grond’. En in 2024, het volgende moment waarop een halving plaatsvindt, zal al 94 procent van het totaal aantal beschikbare BTC’s zijn gemined. Dat is vooraf exact zo vastgelegd.
Het Bitcoin protocol beschrijft ook exact waaraan alle transacties moeten voldoen. Onderdeel daarvan is dat elke opgeloste wiskundige formule moet worden gevalideerd door het consensusnetwerk van nodes. Alleen dan kan deze worden opgenomen in de blockchain. Zoals vermeld gebeurt dat, conform het Bitcoin protocol, elke tien minuten. Elk blok met daarin alle transacties komt onomstotelijk, onveranderbaar en voor altijd vast te liggen.
Wat is de blockchain?
De blockchain is letterlijk een keten van blokjes. Een chronologische keten van afzonderlijke blokken met transactiedata. Deze blokken volgen elkaar op én verwijzen onlosmakelijk naar elkaar. Zowel naar het vorige als naar het volgende blok.
Mede daardoor valt er niet te frauderen. Het aanpassen van de inhoud van een blok is voor een individu of groep onmogelijk. De enige mogelijkheid zou zijn dat méér dan 50% van de miners dit gezamenlijk doen, maar een criminele samenwerking op dat niveau wordt onmogelijk geacht.
Dit systeem kan zoals beschreven alléén bestaan doordat het beheer van de blockchain in handen is van een wereldwijd netwerk. Elk computer vormt slechts een knooppunt. En elk van deze nodes bewaart afzonderlijk een exacte kopie van de gehele blockchain. En daarmee van de volledige geschiedenis van bitcoin transacties. Binnen dit netwerk van vele tienduizenden nodes, verspreid over de aardbol, is er altijd een gezamenlijke controle van elke transactie. Doordat alle nodes een kopie van de blockchain hebben, zal deze normaliter ook nooit kunnen kwijtraken.
Inmiddels (2021) hebben er ruim 300 miljoen bitcoin transacties plaatsgevonden. Elke transactie is inzichtelijk in de blockchain. Voor iedereen, óók voor niet-miners. Bekijk maar eens het openbare, 24/7 toegankelijke Bitcoin blockchain register! Iedereen kan alle transacties van elk bitcoin-adres inzien. Transparantie is immers een essentieel en krachtig kenmerk van Bitcoin.
Bitcoin kopen en verkopen
BTC kopen kan met fiat geld zoals euro’s en dollars, maar ook met andere cryptomunten. Bitcoins naar elkaar overmaken kan ook, zonder tussenkomst van wie dan ook. Rechtstreeks, zonder enige toestemming of verdere regels. Wel heb je beiden een wallet nodig, met een bijbehorend uniek wallet adres. Dat is een soort van rekeningnummer: de publieke sleutel.
Om in je digitale portemonnee te komen, heb je vanzelfsprekend ook een wachtwoord nodig. Voor extra beveiliging ontvang je bij een wallet daarnaast de private keys. Deze vormen een soort back-up, normaal gesproken in een wachtwoordzin van 12 of 24 woorden. Heb je een online wallet en je pc of smartphone waarop deze staat gaat kapot? Dan kun je die wallet met inhoud op een andere device installeren dankzij die private keys. Heb je een fysieke hard wallet en gaat die kapot? Dan koop je een nieuwe en kun je alsnog inloggen met je reeks wachtwoorden. Je private keys zijn natuurlijk strikt geheim. Het devies is dan ook: houden zo!
Meer informatie: Wallets voor Bitcoin.
Wil je een bedrag aan bitcoin sats ontvangen of verzenden? Elke transactie in de blockchain omvat een code met daarin onder meer het betreffende bedrag en een afgeleide van het betreffende bitcoinadres. Dit laatste gebeurt in de vorm van een hash (een soort unieke handtekening van een lange reeks cijfers) van deze verder publieke, dus openbare sleutel.
Verder, over Bitcoin
Bitcoin kun je kopen of ontvangen om te gebruiken als betaalmiddel, als investering, als handelsmiddel (traden) of als bewaar- of spaarmiddel met bescherming tegen inflatie. Let op: bitcoin die je bezit, telt voor de Belastingdienst ‘gewoon’ mee als eigen vermogen. Verder kan sats kopen niet zomaar anoniem, je bent meestal namelijk wettelijk verplicht je te identificeren. Lees verder over Hoe je bitcoin kunt kopen zoals bij een DNB gecertificeerde broker in Nederland. Je kunt dat doen in elke gewenste hoeveelheid aan kleine stukjes bitcoin (satoshis). Zoals gezegd zijn er behalve Bitcoin nog veel meer crypto currencies. Bitcoin is daarbij veruit de bekendste en, hoe dan ook, voor altijd de voorloper, onder meer qua technologie.